Jeden las, wiele funkcji. Dlaczego drzewa w lesie są wycinane?

Las to nasze wspólne dziedzictwo. Służy nam w wieloraki sposób. Kształtuje klimat i jest miejscem życia wielu organizmów. Dostarcza drewna i pożywienia, daje schronienie i wytchnienie od codzienności, przysparza przeżyć natury estetycznej. Las też był i nadal jest świadkiem wielu ważnych wydarzeń historycznych z dziejów naszego kraju. To przestrzeń edukacji przyrodniczej, sportu i rekreacji.

Rolą leśników jest pogodzenie trwałości lasu jako niezwykle złożonego ekosystemu, oczekiwań i potrzeb społeczeństwa oraz potrzeb przemysłu drzewnego i rozwoju gospodarczego kraju. Wielofunkcyjny model, w oparciu o który zarządzane są tereny podlegające Lasom Państwowym, sprawia, że funkcje przyrodnicze, gospodarcze oraz społeczne są w pełni realizowane i wzajemnie się uzupełniają.

Funkcja ochronna: lasy kształtują klimat, mają wpływ na skład atmosfery. Regulują obieg wód w przyrodzie, a tym samym chronią przed suszą i powodzią. Wpływają na odpowiednią cyrkulację i temperaturę powietrza, zapobiegają erozji gleb i mają wpływ na zachowanie bioróżnorodności.

Funkcja produkcyjna: lasy dostarczają drewna potrzebnego ludziom – zdefiniowano ponad 30 tysięcy sposobów jego wykorzystania. Dostarczają również owoców leśnych, grzybów, ziół i dziczyzny.

Funkcja społeczna: lasy wpływają na nasze zdrowie, są dla nas miejscem uprawiania sportu, rekreacji i relaksu; stanowią miejsce pracy dla pracowników różnych specjalności. Są jednym z elementów wzmacniania obronność kraju, wpływają na rozwój kultury i edukacji przyrodniczej społeczeństwa.

Choć wszyscy z drewna korzystamy, dla wielu ludzi wycinanie drzew w lesie jest trudne do zaakceptowania. Czy można im się dziwić skoro naturalnym jest, że większość odbiera las emocjonalnie? Przyzwyczajeni do krajobrazu, w którym „od zawsze” zbierają grzyby, spacerują czy odpoczywają, najchętniej zachowaliby go w niezmienionej formie. Wynika to w dużej mierze z braku świadomości i znajomości reguł gospodarki leśnej. Obowiązkiem leśników jest tłumaczenie i komunikowanie tych zagadnień, tak by wszystkie prace były transparentne, a sam proces pozyskania drewna możliwie najmniej uciążliwy dla środowiska i użytkowników lasu. Warto rozwijać taką komunikację by zainteresowany lasem w swojej okolicy, mógł mieć pewność, że każde wycinane drzewo, jest drzewem wyciętym po coś, a lasy są w dobrych i fachowych rękach. Spróbujmy zatem przyjrzeć się pracy leśnika w aspekcie dotyczącym ścinania drzew i pozyskania drewna.

Czy ścięcie drzewa i wyrobienie z niego surowca drzewnego jest finalnym efektem pracy leśnika? Absolutnie nie, to tylko jedna z wielu czynności w cyklu gospodarowania przyrodą. Często leśnicy mówią „drzewostan dojrzały do wyrębu”, co to znaczy? Jakie drzewa w nim wyciąć – te najładniejsze czy brzydkie, krzywe i chore? Wszystkie, czy tylko część? Te i wiele innych pytań każdy leśnik zadaje sobie przy każdym zaznaczeniu drzewa do wycięcia. Nim na pniu pojawi się pomarańczowa kropka, leśniczy musi odpowiedzieć sobie na pytanie – czy wyznacza drzewo do wycięcia, by poprawić warunki wzrostu sąsiednim drzewom czy przygotowuje las do przemiany pokoleń? Zależnie od wieku lasu, jego składu gatunkowego, stanu zdrowotnego, pełnionych funkcji oraz warunków terenowych, każde wycięcie drzewa ma inny cel. W dużym uproszczeniu można napisać, że wycięcie drzewa to wyprzedzanie o krok natury, zwykle wycinamy bowiem drzewa wciąż zdrowe, ale bez perspektywy na dalszy wzrost czy rozwój oraz by zainicjować lub umożliwić rozwój odnowienia lasu. Sposób wycinki lasu nazywamy rębnią, a jej wybór zależy głównie od gatunku drzew, które wycinamy i gatunku przyszłego pokolenia. Czasem wycinamy wszystkie drzewa na danej powierzchni, czasem tylko część, tak by pozostające dały obsiew nasion i stanowiły osłonę dla młodego pokolenia.

Zupełnie inny charakter mają zabiegi w młodszych drzewostanach. Tu cięcia, nazywane przez leśników czyszczeniami, a w starszych lasach trzebieżami, mają na celu poprawę warunków, głównie świetlnych dla drzew mających rosnąć na danej powierzchni do wieku rębności (100 i więcej lat). Zabiegi takie wykonuje się zwykle co 10 lat, i w ich trakcie wycina się część drzew, przerzedzając i kształtując las. Jest, to w dużym uproszczeniu, nic innego jak wyprzedzenie procesu obumierania drzew w wyniku konkurencji miedzy drzewami.

W ostatnich dziesięcioleciach, w kontekście gospodarki leśnej, bardzo często pada określenie – przebudowa lasu. W bardzo dużym uproszczeniu określenie to oznacza cały kompleks działań mających na celu tworzenie drzewostanów odpornych na zmiany klimatu, dostosowanych do lokalnych warunków glebowych i pogodowych. Przede wszystkim chcemy dostosować gatunki do możliwości żyznych siedlisk. Stąd koniecznym jest zastępowanie jednych gatunków, zwykle sosny innymi – liściastymi lub jodłą.

(Materiał promocyjny)