Piotr Olewiński, rzecznik ZUS odpowiada na pytania dręczące naszych mieszkańców!

Absencje chorobowe zdarzały się i będą się zdarzać. Wokół popularnych "L4" narosło jednak na przestrzeni ostatnich lat wiele błędnych przekonań oraz powszechnie powtarzanych "prawd". Czy możemy przemieszczać się podczas wskazania "chory musi leżeć"? Czy ZUS skontroluje nas przez pierwsze 33 dni zwolnienia? Czy wolno kontrolować zwolnienia wystawione przez psychiatrę? O tych i innych wątpliwościach rozmawiamy z Piotrem Olewińskim, rzecznikiem prasowym mazowieckiego ZUS.

- Ile zwolnień lekarskich zostało skontrolowanych przez mazowiecki oddział ZUS od początku roku? Ilu chorych tak naprawdę nie powinno przebywać na zwolnieniu?

- Mazowieckie oddziały ZUS w ciągu pierwszych miesięcy 2021 r. skontrolowały 798 zwolnień lekarskich. 168 z nich było wykorzystywanych w sposób nieprawidłowy. Osoby przyłapane na nieprawidłowościach musiały oddać zasiłki. W ten sposób do funduszu, z którego wypłacane są świadczenia wróciło ponad 83,5 tys zł.

- Jakie konsekwencje są wyciągane w stosunku do osób, które bezprawnie przebywają na zwolnieniu lekarskim?

- Poza cofnięciem zasiłku takie osoby narażone są na ewentualne konsekwencje służbowe, które może wobec nich wyciągnąć pracodawca. Warto wspomnieć, że w związku z pandemią COVID-19 kontrole w przeważającej części były prowadzone na podstawie dokumentacji.

- Kiedy ZUS może zorganizować kontrolę i przyjść do nas do domu?

- Nie istnieją żadne prawne ograniczenia kontroli zwolnień lekarskich. Skontrolowane mogą być wszystkie zwolnienia, ale ZUS kieruje się tutaj, oprócz losowego typowania, także analizą ryzyka wystąpienia nieprawidłowości. Kontrole w miejscach, w których ryzyko jest wyższe, będą zdarzać się częściej. Chodzi tutaj np. o sytuację, w której danego ubezpieczonego przyłapano już kiedyś na nieprawidłowym wykorzystaniu zwolnienia.

- Kontrola zawsze odbywa się poprzez wizytę w domu?

- Czasem kontrola nie wymaga nawet składania żadnej wizyty, bo nieprawidłowości automatycznie wychwytuje system informatyczny ZUS. Dzieje się tak wtedy, gdy chorzy pracujący w dwóch firmach zatajają zwolnienie przed jednym z pracodawców. Samodzielnie decydowali więc o tym, że dla jednego z pracodawców będą chorzy, a dla drugiego zdrowi. Takie postępowanie jest oczywiście nieprawidłowe i bardzo łatwe do wykrycia.

- Co w rzeczywistości oznacza wskazanie na zwolnieniu "chory może chodzić"? Czy może on podejmować dowolne czynności? Czy wskazanie "chory musi leżeć" rzeczywiście oznacza to, że może zajmować wyłącznie pozycję leżącą w łóżku?

- Do każdej sprawy kontrolerzy podchodzą indywidualnie. Nieprawdą jest jednak obiegowa opinia, jakoby wskazanie "chory może chodzić" oznacza pełną swobodę i możliwość zachowywania się tak, jakby choroba nie istniała. Trzeba bowiem pamiętać, że wciąż obowiązują chorego zalecenia lekarza. Jeśli więc takim wyraźnym zaleceniem jest np. spacer, to wyjście z domu będzie uzasadnione. Podobnie wygląda sytuacja związana z potrzebą zrobienia niezbędnych zakupów spożywczych, gdy nie ma nas kto wyręczyć lub wizytą u lekarza. Co do zasady pamiętajmy jednak, że zwolnienie lekarskie wystawiono po to, aby chory jak najszybciej wyzdrowiał, a nie sprzyjają temu np. zakupy w sklepie meblowym lub praca u innego pracodawcy. Trzeba oszczędzać organizm i stosować zalecaną terapię. Zasiłek chorobowy wypłacany jest po to, aby zrekompensować finansowo ten okres, umożliwić szybki powrót do zdrowia, a co za tym idzie także do pracy.

- Co stanie się jeśli pracownik postanowi sam skrócić sobie czas zwolnienia i przyjść do pracy?

- Samodzielne skrócenie zwolnienia nie jest możliwe. Lekarz stwierdził w zaświadczeniu, że chory nie jest w stanie świadczyć pracy i pracodawca nie może go do niej dopuścić. Jeśli pracownik istotnie poczuł się już lepiej, to powinien jeszcze raz pójść do lekarza, aby ten mógł ocenić jego stan zdrowia i skrócić zwolnienie.

- Czy e-zwolnienie wymaga konieczności informowania pracodawcy o przyczynie nieobecności w pracy?

- Jeśli pracodawca posiada profil na PUE ZUS, to automatycznie otrzyma zwolnienie lekarskie pracownika. Jeśli nie ma takiego profilu, to lekarz zobaczy to w systemie i po wystawieniu e-ZLA wydrukuje zaświadczenie. Wydruk należy przekazać swojemu pracodawcy. Co do zasady należy powiadomić pracodawcę o nieobecności i orientacyjnym czasie jej trwania. Nie trzeba jednak mówić o tym, na co zachorowaliśmy. Taka informacja będzie dla pracodawcy niedostępna także na zwolnieniu lekarskim.

- Czy to prawda, że ZUS nie skontroluje pracownika podczas pierwszych 33 dni zwolnienia?

- ZUS może skontrolować również takie zwolnienie np. na prośbę pracodawcy. Warto zaznaczyć, że także szef może kontrolować zwolnienia. Ma do tego prawo, jeżeli zgłasza do ubezpieczenia chorobowego 20 lub więcej osób. Nie należy więc dziwić się, gdy to właśnie on lub osoba przez niego wyznaczona zapuka do drzwi.

- Czy zwolnień udzielanych przez lekarza psychiatrę nie wolno kontrolować?

- Skontrolowane mogą zostać wszystkie zwolnienia lekarskie bez względu na to jaki lekarz je wystawił.

Małgorzata Śpiewak